Topklasse bewaarwijnen uit Alto Piemonte

Vandaag stellen we jullie Alto Piemonte voor, het deel van de Piemonte dat zeer dichtbij is aan Zwitserland; zijdelings geflankeerd door Valle d'Aosta en Lombardije. Hier splitst de rivier Sesia een wijnbouwgebied in tweeën, dat bestaat uit verschillende niches, die zich uitstrekken van de punt in het uiterste noorden van de regio tot het gebied rond Novara. 

Hoewel de vulkanische afdruk in zijn vele schakeringen terugkomt in bijna het hele gebied dat wordt geïdentificeerd als Alto Piemonte, zijn er enkele die slechts minimale of zelfs helemaal geen sporen van porfier dragen. Dit is het geval in de Ossola Vallei, de bakermat van de DOC Valli Ossolane. Er zijn slechts 6 producenten in de Ossola Vallei. Ze zijn jong, zowel in termen van leeftijd als van wijngeschiedenis.

De tijden van de vulkanische activiteit in Alto Piemonte zijn moeilijk voor te stellen is. We weten dat er 280 miljoen jaar geleden een supervulkaan was in Valsesië. Pangaea bestond nog steeds en we moesten nog eens 50 miljoen jaar wachten tot de eerste dinosaurussen verschenen. Het was een explosie, de meest verwoestende, gelijk aan de kracht van 250 atoombommen, in staat om een onvoorstelbare hoeveelheid puin in de atmosfeer te gooien. Dat was het einde van de activiteit van de supervulkaan Valsesia, die als gevolg van de botsing van de platen in opeenvolgende tijdperken werd 'gekatapulteerd' en geplooid op een horizontaal vlak, waardoor de lagen vandaag de dag oppervlakkig zichtbaar zijn. De supervulkaan van Valsesia bepaalt vandaag de dag nog steeds de identiteit van een gebied dat niet alleen geografisch, maar ook - en vooral - wijnbouwkundig van onschatbare waarde is. 

Alto Piemonte blijft een van de meest glorieuze, onopvallende maar sterk in groei zijnde regio's ter wereld. Delicate en transparante wijnen communiceren de essentie van de locatie in de handvol dorpen die deze reeks kleine appellations in Noord-Italië vormen. Veel van de domeinen zijn vrij klein: sommige hebben slechts 1 of 3 hectare. 

Wijnen van  Alto Piemonte zijn vol finesse, zijn euforisch mooi als Nebbiolo’s en bezitten een onberispelijke balans. Terwijl warmere temperaturen en drogere zomers het alcoholgehalte in andere gebieden tot het uiterste drijven, is dat in Alto Piemonte niet vaak een probleem. Ook regen is hier heel wat vaker van de partij om de wijngaard optimaal te houden.  De hoogte van de wijngaarden, de koelere temperaturen en de zure bodem maken het zeldzaam om wijnen te vinden die meer dan 14% alcoholpercentage bedragen. ’s Nachts zakken de temperaturen in Alto Piemonte tot om en bij 15 graden waardoor de druif perfect kan afkoelen terwijl in Barolo en Barbaresco de nachten nauwelijks minder dan 25 graden zijn. En … ik spreek uit ervaring want heb er zes jaar gewoond. 

Een beetje historische achtergrond

Gezien de faam van Barolo en Barbaresco kunnen lezers zich misschien moeilijk voorstellen dat Alto Piemonte in de jaren 1800 de beroemdste appellatie voor op Nebbiolo gebaseerde wijnen in Noord-Italië was. Deze wijngaarden besloegen ooit meer dan 40.000 hectare. Vandaag de dag ligt dat aantal dichter bij de 700. Rond de eeuwwisseling kwam Phylloxera opzetten, gevolgd door een verwoestende vorst in 1905 die veel wijngaarden wegvaagde. Na verloop van tijd trokken de jongere generaties naar de steden, zoals Biella waar de wolindustrie volop actief was of Turijn waar de Fiat hun toevluchtsoord was. Hier konden de wijnproducenten stabieler werk vinden. De verspreiding van de industrialisatie slokte geleidelijk het platteland op.

Er bleven een paar historische wijnmakerijen over, maar Alto Piemonte was vooral een achtergebleven gebied. Maar aan het eind van de jaren negentig begonnen de dingen te veranderen, interessant genoeg met investeringen van buitenlanders. Misschien omdat ze de regio konden zien zonder vooroordelen en zonder de last van de geschiedenis, stonden deze visionairs open voor het begrijpen van het latente potentieel van het gebied.

In de recente decennia keerden een hele nieuwe generatie jonge eigenaren en wijnmakers terug naar hun verlaten gebieden en herontdekken ze het potentieel van wijngaarden die vorige generaties noodgedwongen hebben verlaten. Hun passie en drijfveren zijn immens groot om hun domein in de internationale markt te zetten. 

BOCA Doc 

Als we van de  Ossola Vallei Vale afdalen naar het zuiden kom je eerst het Boca-gebied tegen, op de oostelijke oever van de Sesia. Hier vraagt de appellation om Nebbiolo - plaatselijk bekend als Spanna - Vespolina en Uva Rara. De 10 producenten van de appellatie cultiveren een paar handvol hectare op zure grond met een volledig vulkanische matrix. 

Boca is geurig, gestructureerd en levendig.  Boca heeft rode bessen, mineralen en witte peper smaken tegen een elegante ruggegraat van gepolijste tannines en stevige zuurgraad.

Probeer zeker te genieten van de Boca van producent Podere ai Valloni - Vigna Cristiana. Deze gracieuze en geurige wijn heeft verleidelijke geuren van roos, aromatische kruiden, vuursteen, rode bessen en culinaire specerijen. De elegante smaak levert rode kersen, aardbei, witte peper en steranijs naast heldere zuren en stevige, verfijnde tannines. Boca ligt op het hoogste punt van Alto Piemonte, iets meer dan 500 meter boven de zeespiegel. 

Uit Boca en Gattinara komen de nectars die het meest een bepaalde eigenschap van subtiele, slanke elegantie bewaren. Wijnen van het gehemelte, wijnen gemaakt om te betoveren met delicatesse. Met uitzondering van de pure Vespolina, die hier nogal in de mode is. Hoewel het opnieuw de stijl van elegantie voorstelt die nu wordt geabsorbeerd door de producenten - evenals door de wijngaarden - is Vespolina herkenbaar aan zijn kruidige, intense, duidelijke timbre en zijn uitgesproken hardheid, afgebakend in een ruwe, scherpe tannine.

Check Boca Vigna Cristiana van Podere ai Valloni op onze website www.madeinpiedmont-wines.be

GATTINARA Docg 

Gattinara is de bekendste van alle wijnen uit Alto Piemonte. Deze maakt deel uit van een traditie die teruggaat tot de oude Romeinen. In de late jaren 1800, was er maar liefst 1482 aan wijngaarden. Ook hier zijn slechts een aantal wijnboeren overgebleven na phylosera. 

Temperatuurschommelingen zorgen voor complexiteit, intense aroma's en pittige zuren, terwijl verkoelende winden de druiven 100% beschermen.

De bodem in Gattinara bestaat uit sedimentaire rotsen van de Monte Rosa, graniet en ijzerrijk porfier van vulkanische oorsprong, in tegenstelling tot de Barolo en Barbaresco zones, is er hier geen kalksteen en geen klei.

Gattinara ligt in het hart van een gebied dat sterk werd beïnvloed door de oude supervulkaan die 280 miljoen jaar geleden instortte. De roodachtige, rotsachtige bodems van de benaming hebben een hoge zuurgraad, wat zorgt voor stevige maar zijdezachte tannines. Deze bodems geven ook een uitgesproken mineraal gevoel dat ijzer oproept. 

In de wijngaarden op 320- 480 meter boven zeeniveau vinden tijdens het groeiseizoen aanzienlijke temperatuurschommelingen plaats tussen dag en nacht. Deze temperatuurschommelingen zorgen voor complexiteit, intense aroma's en pittige zuren, terwijl verkoelende winden de druiven intact houden.

Productievoorschriften bepalen dat Gattinara wijnen ten minste 90 procent Nebbiolo moeten bevatten. Hoewel de producenten kleine hoeveelheden Vespolina en Uva Rara mogen mengen, gebruiken de meesten alleen Nebbiolo. Onze Gattinara producent Cantina Del Signore kiest voor 100% Nebbiolo.

Een klassieke Gattinara heeft aroma's van rode bessen en viooltjes, frisse zuren, energieke mineralen en strakke, gepolijste tannines.

Check Gattinara Cantina del Signore op onze website www.madeinpiedmont-wines.be

BRAMATERRA Doc 

Bramaterra is bijna een afspiegeling van - zij het iets zuidelijker gelegen - het Boca-gebied. Dit is een vrij uitgestrekt gebied met een grote variatie aan microklimaten en bodems, variërend van rotsachtig en porfieriet tot zand, klei en grind, met de aanwezigheid van carbonaat en kalkhoudend gesteente. Sommige segmenten bestaan uit rotsen en grond met een onmiskenbare rode kleur, voornamelijk door de overvloed aan mangaan die erin zit. Bramaterra is een benaming die complete wijnen produceert. Compleet omdat ze elegantie en karakter synthetiseren, niet zozeer uitgedrukt in kracht maar eerder in een doordringende scherpzinnigheid. Binnenkort hebben we een Bramaterra van grootse elegantie in ons gamma. 

GHEMME Docg

Tegenover Gattinara aan de andere kant van de Sesia rivier ligt Ghemme, waar de wijnbouw al dateert van voor de oude Romeinen. Ghemme wordt vaak vergeleken met zijn bekendere buurman Gattinara, maar hoewel er overeenkomsten zijn tussen de twee wijnen, zijn er fundamentele verschillen die hen onderscheiden.

Ghemme wordt gemaakt in de gemeente Ghemme en een deel van het nabijgelegen Romagnano Sesia. De wijngaardoppervlakte van de benaming is ongeveer de helft van die van Gattinara, ongeveer 125 hectare. De wijngaarden van Ghemme zijn over het algemeen lager gelegen dan die in Gattinara. Ze liggen tussen 250 en 300 meter boven de zeespiegel.

In tegenstelling tot Gattinara en andere gebieden in Alto Piemonte, waar meestal één bodemtype overheerst, zijn de bodems in Ghemme ongelooflijk complex. Ook treffen we  wat klei in de hoger gelegen gebieden, en hier en daar wat porfier. 

De bodems danken hun complexiteit aan de gletsjer van de Monte Rosa, die op de grens van Italië en Zwitserland ligt. Het terugtrekken van de gletsjer in wat nu de groeizone van de Ghemme is, heeft rotsen afgezet zoals graniet, kwarts en andere kiezelstenen die na de winterregens afbreken en een zanderige consistentie aannemen.

De Ghemme bodems zijn perfect voor Nebbiolo, en de toegenomen aandacht voor het vlaggenschip van Piemonte is de laatste jaren een belangrijke verbetering in het gebied geweest. De meeste producenten maken tegenwoordig Ghemme uitsluitend van Nebbiolo, hoewel ze ook toegelaten zijn volgens het disciplinaria (te omschrijven als wetboek omtrent wijnproductie) tot 15 procent Vespolina en/of Uva Rara kunnen gebruiken.

Een typische Ghemme is elegant gestructureerd en geurig. Ghemme wijn  biedt sensaties van roos, viooltjes, bosvruchten, kruiden en mineralen tegen een ruggegraat van levendige zuurgraad en verfijnde tannines. Veroudering voegt nog meer complexiteit toe.

Check Ghemme van Paride Chiovini op onze website www.madeinpiedmont-wines.be 

Lessona

Tot het begin van 1900 waren er ongeveer 200 hectare wijngaarden in Lessona, nu zijn er nog maar 20 hectare. De rest is overwoekerd met bossen. De wijnbouw in Lessona is onlangs nieuw leven ingeblazen.

De wijnen van Lessona stralen elegantie uit, dankzij het mineraalrijke gele zand en de hoogtes van de wijngaarden die variëren tussen 222 en 359 meter boven de zeespiegel. Ze bieden boeketten van rozen en rode bosvruchten die zich voortzetten in de mond, samen met een uitgesproken mineraliteit. 

Lessona wijnen hebben een bijna etherisch karakter, maar nobele tannines en levendige zuurgraad zorgen voor een serieus verouderingspotentieel.

Producenten kunnen Lessona uitsluitend met Nebbiolo maken, maar ze kunnen ook tot 15 procent Vespolina, een "nakomeling" van Nebbiolo, en/of Uva Rara, een veelgebruikte blenddruif, toevoegen.

Binnenkort hebben we ook een Lessona in ons gamma. 

COSTE DELLA SESIA 

De gecontroleerde oorsprongsbenaming 'Coste della Sesia' zonder is voorbehouden aan rode of rosé wijn, verkregen uit druiven van wijngaarden die voor minstens 50% bestaan uit Nebbiolo wijnstokken.

In de typologie 'wit' naar de witte wijn verkregen met 100% Erbaluce druiven.De gecontroleerde oorsprongsbenaming 'Coste della Sesia' gevolgd door een van de onderstaande druivensoorten is voorbehouden aan wijnen verkregen uit druiven van wijngaarden die bestaan uit de volgende druivenrassen ten minste 85%:“Coste della Sesia” Nebbiolo of Spanna;“Coste della Sesia” Croatina;“Coste della Sesia” Vespolina.

Het gebied is een samengestelde regio, met belangrijke verschillen van klimatologisch, pedologisch en morfologisch opzicht. Met structuren variërend van klei tot zand, granieten keien en porfier. Deze territoriale inhomogeniteit is te zien in het hele gebied en in de twee provincies van de Costa della Sesia, de ene omgeving Vercelli, de andere omgeving in Biella.

Check onze topwijnen Centovigne en Castellengo van het wijnhuis Il Centovigne op onze website www.madeinpiedmont-wines.be 

SIZZANO

Sizzano is een wijn met diepe historische wortels geliefd bij Camillo Benso Conte di Cavour, die het bouquet vergeleek met dat van de beroemde Borgogna en hield ervan om hem te combineren met finanziera, een van Piemonte's typisch Piemontese gerechten. Erkend als DOC sinds 1969.

Sizzano” en ‘Sizzano’ Riserva moeten worden verkregen uit druiven van de volgende druivensoorten in de volgende verhoudingenhieronder aangegeven: Nebbiolo (Spanna) van 50% tot 70%; Vespolina en Uva Rara (Bonarda novarese) alleen of samen van 30 tot 50%. Voor deze productie mogen ook niet-aromatische rode druiven worden gebruikt tot een maximum van 10%.

Enkel in de gemeente Sizzano mag Sizzano DOC wijn geproduceerd worden. De wijnbouw in Sizzano is ontwikkeld aan de oostkant van de vallei van de Sesia, een lange en regelmatige heuvel die zich ontwikkelt langs een noord-zuidas: een overwegend kleiachtig plateau verdeeld in twee heuvelachtige stroken, met heuvels gevormd door oude fluvioglaciale afzettingen uit het pleistoceen (ca.400.000 jaar) met een heterogene samenstelling. Diepe, kleiachtige bodems in het bovenste deel (het vlakke deel), meer kiezelachtig en losser langs de westelijke hellingen, grindachtig materiaal in de diepte.

De kleur is robijnrood met granaatkleurige accenten. Bouquet: wijnachtig, karakteristiek, met lichte hints van viooltjes. De smaak is droog, sappig, harmonisch. Rijping: “Sizzano” 22 maanden waarvan 16 op hout. “Sizzano” Riserva 34 maanden waarvan 24 op hout.

Bekijk onze pagina Sizzano van Paride Chiovini, op onze website www.madeinpiedmont-wines.be 

Wijnregio’s in Alto Piemonte die we niet beschreven hebben maar wel interessant zijn: Colline Novaresi wat de heuvels zijn rond de stad Novara en Fara.