De Topwijnen uit Alto Piemonte versus Barolo en Barbaresco uit Langhe

Te vaak worden de Nebbiolo's uit Alto Piemonte gezien als goedkopere alternatieven voor Barolo en Barbaresco. Daar willen de producenten in het noorden korte metten mee maken. Voordeliger blijven ze, maar het imago moet veranderen want de wijnen uit Alto Piemonte hebben een unieke, eigen stijl. In de beste gevallen zijn ze elegant, verfijnd en ronduit verrukkelijk.

De DOC's van Alto Piemonte hebben veel weg van splinterpartijen: ieniemienie en eigenzinnig. Om hun authenticiteit te waarborgen zijn er in een ver verleden regels vastgelegd die doen denken aan de meest strikte partijprogramma's. 'Achterhaald en verstikkend,' noemen de wijnmakers van nu de wijnwetten van toen. Er heerst zeker een wil om te veranderen, maar over de wijzigingen zelf is men het binnen de DOC's vaak niet eens. Bovendien liggen de DOC's van Alto Piemonte verspreid over drie provincies (Biella, Verbania, Vercelli) met allemaal een eigen bestuur die ook uiteraard allemaal hun zegje willen doen. De Kafkaiaanse discussie over de onnavolgbare regels die tijdens een perslunch ontstond, verveelde de jonge wijnmakers al snel. Zij popelden om de wijngaarden in te gaan.

Bergklimaat

De wijngaarden van Alto Piemonte liggen op de uitlopers van de Alpen, ten noorden van Turijn en ten westen van Milaan. Vanuit de wijngaarden heb je zicht op de witte bergtoppen, met een beetje fantasie op de pistes van de skigebieden. Door de noordelijke ligging en de invloed van de bergen is het klimaat in Alto Piemonte anders dan in het zuidelijker gelegen Langhe. In Alto Piemonte zijn de winters zachter, maar de zomers koeler. Nebbiolo, de belangrijkste druif, wordt meestal pas in oktober geoogst. De gelijkmatige, lange rijping levert druiven met verfijnde zuren en delicate aroma's, mits ze niet verregenen of kapot hagelen. Dat komt regelmatig voor.

Nebbiolo, Vespolina, Uva rara

Hoewel nebbiolo het belangrijkste druivenras is in Alto Piemonte, is het hier, op een enkele uitzondering na, verplicht om te blenden met onder andere vespolina, uva rara (= bonarda) en croatina. De precieze assemblage verschilt per DOC. Vespolina rijpt sneller en bereikt een hoger suikergehalte waardoor hij het relatief lage alcoholgehalte wat kan opkrikken. Uva rara levert zachtere tannine en croatina zorgt voor extra kleur. Erbaluce is het lokale druivenras voor de witte wijnen uit de streek.

Alto vs Basso

Behalve het klimaat is ook de bodem van Alto Piemonte anders dan die van Langhe. Hier vind je nauwelijks kalkrijke gronden, maar wel vulkanische en zanderige bodems met een ondergrond van verschillende porfiersoorten, rijk aan mineralen en met een hoog zuurgehalte. Dat klinkt als een belofte voor bijzondere wijnen met een eigen signatuur. Mogelijk geen allemansvrienden, maar wel wijnen met karakter. En zo is het ook. Je proeft overduidelijk Piemonte en nebbiolo, maar de wijnen zijn fragieler, frisser en transparanter dan de krachtigere Nebbiolo's uit het zuiden.

Trots en energiek

De vraag rijst waarom de wijnen uit Alto Piemonte niet net zo bekend zijn als die uit bijvoorbeeld Barolo. Dat heeft de streek min of meer aan zichzelf te danken. In het verleden hebben zij niet voor de wijnbouw gekozen. Aan het begin van de vorige eeuw bloeide de industrie in de Povlakte op. Aan druiven viel weinig te verdienen en de arbeiders trokken naar de stad om een andere toekomst op te bouwen. De wijngaarden raakten verwaarloosd en vergeten.

In de periode dat Barolo in de wereld bekend raakte, was er in Alto Piemonte nog maar een handjevol producenten bezig om de naam van de streek hoog te houden. Gelukkig maar, want die mensen hebben hun geloof, kennis, liefde en passie voor Alto Piemontese wijnen doorgegeven aan de volgende generatie.

De energie en de zin in vernieuwing, verbetering en uitbreiding spatten van hen af, maar in alle verhalen klinkt ook duidelijk het respect en de liefde voor de streek met zijn tradities door. Overwoekerde wijngaarden die bijna onherkenbaar tussen de bomen liggen, worden teruggewonnen. Aan het begin van de negentiende eeuw beschikte het noorden van Piemonte over 45.000 hectare wijngaard, nu nog maar 700. Dat areaal moet weer groeien. De jonge wijnbouwers maken oude wijngaarden weer geschikt voor aanplant en barstensvol energie werken ze keihard om elk jaar een kleine verbetering aan te kunnen brengen. Stap voor stap, want lang niet iedereen heeft veel geld om te investeren.

Samenwerken

De Italiaan Enrico Crola, afkomstig uit de IT-wereld, realiseerde zich op een helder moment dat hij als kind al het liefst buiten bezig was en besloot zijn stressvolle binnenleven om te gooien. In 2006 plantte hij zijn eerste stokken in Mezzomerico (Colline Novaresi). Tussen de wijngaarden staat inmiddels zijn hypermoderne wijnhuis. Opvallend, voorzien van de nieuwste technieken en compleet anders dan de andere wijnhuizen in de streek. Valt dat wel in de smaak bij de oorspronkelijke wijnfamilies? Volgens autochtoon Francesco Brigatti wel. 'Wie hier in de wijnbouw begint, heeft iets met onze streek. Die komt niet uitsluitend voor commercieel gewin. Dat is onmogelijk, daarvoor is het werk hier te lastig.

De meesten houden net zo veel van Alto Piemonte als wij, misschien voelt die liefde zelfs bewuster omdat hij niet aangeboren is. De meeste nieuwkomers beschikken over meer middelen dan wij waardoor ze sneller kunnen moderniseren en/of uitbreiden, dat kan misschien steken, maar tot nu toe heeft hun komst Alto Piemonte alleen maar goed gedaan. Met elkaar ontwikkelen we initiatieven onder andere op gebied van duurzaamheid en vooral de nieuwkomers maken letterlijk zichtbaar dat er hier veel gebeurt.' Francesco wijst op de strak vormgegeven kelder van Enrico Crola. 'Daar profiteren we allemaal van.'

Declasseren voor modernere smaak

Zowel de nieuwe generatie wijnmakers als de nieuwkomers concentreren zich op het werk in de wijngaard om de kwaliteit van de druiven te verhogen. De plantdichtheid is verhoogd, snoeitechnieken aangepast en de opbrengsten verlaagd. Door verbeteringen in de wijngaard en voor een deel ook de globale opwarming is het volgens sommige producenten lang niet altijd meer nodig om te blenden. Ook de wijnen van uitsluitend nebbiolo of 100% vespolina smaken uitstekend en zijn interessant. Omdat sommige DOC's geen cépagewijnen accepteert, declasseren producenten hun wijnen. De DOC's ten westen van de rivier de Sesia gebruiken hiervoor de algemenere DOC Costa della Sesia en die ten oosten van de rivier de DOC Colline Novaresi. Voor deze 'lagere' DOC's zijn niet alleen de regels voor de druivenrassen soepeler, maar ook die van de verplichte rijpingstijd. Die is voor de hogere DOC's namelijk extreem lang, variërend van 22 tot 47 maanden. In het verleden was die lange periode ongetwijfeld nodig om de zuren en de structuur te verzachten, maar tegenwoordig hoeft dat niet meer en 'onze' smaak is veranderd. We proeven liever fruit dan uitgesproken verouderingstonen in een wijn. De nieuwe wijnmakers denken er ook zo over, maar de wetgevers zijn er nog niet klaar voor. Dan maar declasseren om zo de wereld kennis te laten maken met de opwekkende, moderne wijnen uit Alto Piemonte. Daar doen wij ons voordeel mee. Ze zijn hun prijs dik waard.

> 

Dit artikel werd geschreven door Magda van der Rijst,  Perswijn, publicatie van 2018  tijdens de Persreis waarbij ook Karina Imschoot, de bezieler van Made In Piedmont Wines present was.  Helaas kon ik niet alle onderdelen van de reis meemaken gezien een ongeval onsite met een minder aangename ontmoeting op de spoeddienst in Novara. Gezien inmiddels Alto Piemonte alsmaar populairder wordt, leek het een goed idee om nog even te grasduinen in dit persartikel en te delen met wijnliefhebbers.

Interesse om Alto  Piemonte te leren kennen met een subliem themapakket Alto Piemonte? Dit is de link:  Vip Wijnpakket Alto Piemonte

Bekijk eventueel ook op ons You Tube kanaal  Made in PIedmont Wines de gloednieuwe video's van Centovigne,  Francesco Brigatti,  Cantina del Signore,  Podere ai Valloni;   Paride Chiovini